Η αλήθεια είναι πως -πέραν της διεθνώς αναγνωρισμένης* ατυχίας μου- σε κάποια πράγματα υπήρξα τυχερός. Όπως, για παράδειγμα, στο ότι πρόλαβα να δουλέψω για κάποια χρόνια στα περιοδικά του χώρου και, γενικότερα, στον ειδικό Τύπου κατά την εποχή του εντύπου. Είχα την ευκαιρία να δω πώς λειτουργούσαν κάποια πράγματα όταν ο συντάκτης μπορούσε να αφιερωθεί στη δουλειά του, χωρίς να απασχολείται με δημόσιες σχέσεις και -ενίοτε- δημόσιες σχέσεις του χειρίστου είδους. Το προσωπικό brand του το έχτιζε με τη δουλειά του πάνω από όλα. Τα υπόλοιπα έρχονταν δεύτερα. Ήμουν επίσης τυχερός από την άποψη ότι στα περιοδικά η ειδησεογραφία ήταν κάτι που συγκεντρώναμε, αξιολογούσαμε, αναλύαμε και χρησιμοποιούσαμε ως γνώση για να κάνουμε καλύτερα τη δουλειά μας. Από τη διαδικασία αυτή κρατούσαμε και τις σημαντικότερες εξελίξεις οι οποίες μεταφέρονταν στις λίγες σελίδες που έχει νόημα να αφιερώνει σε ειδησεογραφία ένα περιοδικό με μηνιαία κυκλοφορία. Το ρεπορτάζ δεν ήταν καν η βασική μας έγνοια.
Ακόμη πιο τυχερός όμως ήμουν από την άποψη ότι είχα το περιθώριο να αναζητήσω το μέτρο βάσει του οποίου θα μπορούσα να αξιολογήσω τον εαυτό μου ως προς τη δουλειά που κάνω. Κανείς δεν ξεκινά με έτοιμο το μέτρο αυτό και είναι σημαντικό όταν το σχηματίσει να είναι αρκετά καλό ώστε να τον βοηθήσει σε βάθος χρόνου. Πώς διαμορφωνόταν αυτό το μέτρο όμως;
Η σημαντικότερη επιρροή, με διαφορά, είναι η στάση που διαμορφώνουν οι συνάδελφοι με τους οποίους περνάς τόσες ώρες στον ίδιο χώρο κάνοντας την ίδια δουλειά. Όταν είσαι άπειρος, ό,τι κι αν είναι να συμπεράνεις ή να μάθεις από κάποιον πιο έμπειρο, καλό ή κακό, είναι κάτι που δεν ξέρεις, κάτι που σε βοηθά να αντιληφθείς τι κάνεις και ο ίδιος. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, δεν περνάνε επιχειρήματα τύπου «παίζω πολλά χρόνια», «το τάδε είναι το καλύτερο παιχνίδι» και άλλα παρόμοια. Και καλώς δεν περνάνε γιατί δεν είναι επιχειρήματα για τίποτα. Άλλη επιρροή είναι η συναναστροφή με συναδέλφους από άλλα μέσα. Διότι μπορείς να προσαρμογείς στη νοοτροπία ενός, αλλά πώς θα την αξιολογήσεις κι αυτήν αν δεν τη θέσεις έναντι μιας διαφορετικής; Και μια ακόμη επιρροή, η τελευταία, ήταν το κοινό. Δεν ήταν εύκολο να επικοινωνήσεις μαζί του, δεν ήταν μαθημένο κι αυτό να επικοινωνεί μαζί σου σαν να είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα στην καθημερινότητά του, οπότε όλα τα λόγια, που ήταν και λιγότερα, που έφταναν σε σένα ήταν και πιο μετρημένα, πιο προσεγμένα.
Ως συντάκτης, λοιπόν, το φυσιολογικό ήταν -εφόσον νοιαζόσουν αρκετά- να έχεις άγχος για το τι θα πουν συνεργάτες και συνάδελφοι για τη δουλειά σου. Με αρκετά σχόλια και εμπειρίες μπορούσες, κάποια στιγμής, στο να καταλήξεις σε μια κάποια αντίληψη για την ίδια σου τη δουλειά, τα προτερήματα και τις αδυναμίες της. Οπότε αν ήταν να αγχωθείς σε κάποιο στάδιο πριν από οποιοδήποτε άλλο, αγχωνόσουν σε αυτό της διόρθωσης που συχνά πήγαινε πακέτο με την ανάγνωση κι από άλλα μέλη της ίδιας συντακτικής ομάδας. Κι αυτό το στάδιο ήταν ένα βήμα πριν από το επόμενο πέρασμα που αναλάμβανε η αρχισυνταξία. Όλο αυτό είναι σημαντικό διότι άπαξ και τυπωθεί κάτι στο χαρτί και φτάσει στο περίπτερο, ό,τι ήταν να γίνει έγινε. Δεν έχει «κάνουμε edit», δεν έχει «διορθώνουμε live», ό,τι είναι να χρεωθείς θα το χρεωθείς. Η αντίδραση του κοινού ήταν ένα φαινόμενο πιο μακρινό, πιο απροσδιόριστο, άρα λιγότερο αγχωτικό ή επικίνδυνο.
Θυμήθηκα τη γενικότερη αυτή εντύπωση κι αίσθηση ύστερα από μια τυχαία συζήτηση με συντάκτη που ύστερα μου θύμισε κι άλλες παρόμοιες από το παρελθόν. Συνειδητοποίησα κάτι που μου είχε διαφύγει προηγουμένως. Συχνά πυκνά όλο και κάποιος εμφανίζεται να παραδώσει το κείμενο που είχε αναλάβει να γράψει και πάνω στη συνεννόηση που ακολουθεί μπορεί να εκφράζει κιόλας μια ελαφρά ανησυχία για το πώς θα πάρει ο κόσμος τη βαθμολογία, κάτι συγκεκριμένο στο κείμενο κ.λπ. Το επόμενο πράγμα που συνειδητοποίησα είναι πως τα τελευταία έξι χρόνια, δύο φορές μόνο μου έχει ζητήσει από μόνος του κάποιος να του πω τι εντύπωση μου αφήνει γενικά το γράψιμό του, να κάνω σχετικά σχόλια και παρατηρήσεις. Δεν μετράω περιπτώσεις στις οποίες ο άλλος ξέρει ότι δοκιμάζεται και πως έτσι κι αλλιώς όλα κρίνονται από την εντύπωση που θα αφήσει το γραπτό του, αλλά για ανθρώπους που γράφουν έτσι κι αλλιώς και «τρώγονται» και λίγο με τα ρούχα τους για να κάνουν ένα βήμα παραπέρα με πρώτη ευκαιρία, θεωρώντας αυτονόητο πως μια ματιά από «ξένο» έχει πάντα μια πιθανότητα παραπάνω να αποκαλύψει κάτι που δύσκολα θα γινόταν αντιληπτό αλλιώς. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις, πάντως, είχα να κάνω άτομα άνω της μέσης ηλικίας που χαρακτηρίζει τον κλάδο, ειδικά στην εποχή του διαδικτύου.
Κάθε άγχος έχει επίπτωση στη δουλειά που παραδίδει κάποιος. Και υπάρχει άγχος που σπρώχνει προς τη σωστή κατεύθυνση, άγχος που σπρώχνει προς τη λάθος, αν και κάθε άγχος είναι, ως αίσθηση, δυσάρεστο. Στα έντυπα, λοιπόν, είχα συνηθίσει να θεωρώ μέρος του προγράμματος μια κάποια ανησυχία και εσωτερική αναζήτηση. Στην εποχή της παντοδυναμίας του διαδικτύου, αισθάνομαι ότι εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά ξεκινά από τελείως αλλού: από εκείνη την τρίτη και τελευταία επιρροή που είχαμε στα περιοδικά.
Τότε βασιζόμασταν και σε μια φούσκα, μια συγκεκριμένη ομάδα, που μας επηρέαζε και μας καθόριζε περισσότερο, λόγω τριβής. Που είναι και φυσιολογικό σε κάθε στάδιο της ζωής για τον καθένα εδώ που τα λέμε. Τώρα ακούμε πολλά περισσότερα, πολύ πιο εύκολα, πολύ πιο γρήγορα, από μια ακόμη πιο μεγάλη «φούσκα». Με τη διαφορά ότι στη μικρή μπορούσαμε να μαζέψουμε τη γνώμη όλων και να φτάσουμε κάπου, ενώ στη μεγάλη ακούμε μόνο τη γνώμη λίγων που απλά το έχουν συνήθεια να εκφράζονται πιο δυνατά και πιο συχνά, άσχετα με το αν και πότε το κάνουν καλοπροαίρετα ή κακοπροαίρετα. Κατά μία έννοια είμαστε όλοι εκτεθειμένοι σε ένα σύνολο ανθρώπων με διαφορετικές απόψεις (λογικό), όχι όμως και την εμπειρία εκείνων από τους οποίους αισθανόμασταν μεγαλύτερη εξάρτηση στο παρελθόν. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι και στις δυο εποχές μια «κατακραυγή» ήταν στο πρόγραμμα κάθε τόσο, παλαιότερα αυτή ήταν υπόθεση που έμενε σε κλειστό κύκλο ενώ σήμερα είναι ευκολότερο να γίνεται δημοσίως, σε τελείως διαφορετική κλίμακα.
Όλα αυτά για να καταλήξω σε κάποιες απορίες στις οποίες δεν έχω σαφείς απαντήσεις.
- Αν ένας συντάκτης «φοβόταν» τον παλαιότερό του, το διορθωτή του ή τον αρχισυντάκτη του στο παρελθόν, ποιον «φοβάται» πρωτίστως σήμερα;
- Αν, ανεκδοτολογικά και βάσει των παραπάνω, υπάρχει πιθανότητα να φοβάται περισσότερο τον αναγνώστη, τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τη δουλειά που παραδίδει;
- Δεδομένων των περιστάσεων της εποχής, είναι πιθανό να μάθει κανείς να αγχώνεται για το τι θα πει ο κόσμος πριν αγχωθεί για το τι θα πει όποιος τον ελέγχει συστηματικά;
- Στην εποχή της παντοδυναμίας των κοινωνικών δικτύων, ποια είναι η πιθανότητα να προλάβει να μάθει το δεύτερο οποτεδήποτε;
- Ποια είναι η πιθανότερη αντίδραση ενός συντάκτη σε κριτική από διορθωτή/αρχισυντάκτη και ποια σε κριτική από τον κόσμο;
- Αν -μακριά από εμάς- ο κόσμος είναι το πρώτο και σημαντικότερο φόβητρο, τόσο που καταλήγει το ένα και μοναδικό μέτρο για τη δουλειά κάποιου, τόσο που να προσαρμόζεται η δουλειά με στόχο την αποφυγή αυτής της «κακοτοπιάς» τι καταλήγει να προσφέρει στο κοινό ο συντάκτης; Το σωστό; Το βολικό; Συνδυασμό των δύο;
- Πώς μπορεί να προστατεύεται συστηματικά ένας συντάκτης από ανεπιθύμητες επιρροές;
- Υπάρχει άραγε κάποιος που να τον προστατεύει σε ένα τυπικό σενάριο του σήμερα;
Μέσα στην τύχη μου ήμουν και άτυχος βέβαια (ανάποδος κι εδώ), διότι όλες αυτές οι σκέψεις είναι σκέψεις που δεν θέλω να με απασχολούν, δεν με ευχαριστούν καθόλου, απλά μου χαλάνε τη μέρα (το μήνα, το χρόνο, το άπειρο). Γιατί; Διότι όπου και να κοιτάξω στο ελληνικό διαδίκτυο βλέπω να δημοσιεύονται κείμενα που βγάζουν μάτι ότι δεν διορθώθηκαν ούτε «στο πόδι». Γιατί πρόλαβα να δω εκδοτικές να εξαϋλώνουν θέσεις διορθωτών. Γιατί πετυχαίνω αρχισυντάκτες που δεν διαβάζουν τι ανεβάζουν ή απλά δεν νοιάζονται ακόμη και αν τα διαβάζουν πρώτα (άλλο ζήτημα αυτό, πιο σύνθετο από όσο ακούγεται εκ πρώτης).
Αν αυτή είναι η νέα κανονικότητα, ποιος προστατεύει τελικά το συντάκτη με τρόπο που θα τον βοηθήσει να γίνει καλύτερος; Και ποιος προστατεύει τον αναγνώστη από όλους εκείνους που δεν (θα) έχουν ποτέ την ευκαιρία να γίνουν καλύτεροι αλλά, σιγά σιγά, γίνονται κι αυτοί «παλιοί» με ό,τι αυτό συνεπάγεται;
Η ατυχία, άλλωστε, σπάνια γνωρίζει μοναξιά.
*patent pending
Ωραιο αρθρο για προβληματισμο αν και φοβαμαι πως πλεον οι απαντησεις ειναι κατι παραπανω απο προφανεις.Πλεον δυστυχως η συντριπτικη πλειοψηφια των δημοσιογραφων/αρθρογραφων των sites,το παω ευρυτερα και οχι μονο στα gaming sites,δεν εχει την παραμικρη ανησυχια κριτικης απο συναδελφους/ανωτερους αφου ακολουθει σαφεις εντολες,εν ολιγοις κανει το τζουκ μποξ.Οποτε αυτοματα ακυρωνεται και το οποιο αγχος απο την αντιμετωπιση του κοινου αφου ο σανος προοριζεται σε συγκεκριμενα προβατα.Αν και ξεφευγω απο το θεμα αυτο ηταν μια λυπηρη διαπιστωση.Οχι φυσικα οτι αυτο δεν ισχυε/ει και στον εντυπο Τυπο αλλα πλεον η κατασταση εχει ξεφυγει.
Τωρα οσον αφορα τα gaming sites ναι,συμφωνω απολυτα πως ειναι τετοια η αμεσοτητα με το κοινο που ειναι αδυνατον να μην επηρεαστεις απο αυτο,ιδιως οταν πιστευει πως εχει καθε δικαιωμα να σε "σκισει" αν δε γραψεις αυτα που θελει.Οποτε το κοινο αν οχι υπευθυνο ειναι σιγουρα συνυπευθυνο για αυτα που θα εισπραξει.Επειδη εχω ζησει την χρυση εποχη των περιοδικων ως αναγνωστης κατανοω οτι δυστυχως οπως περασαν ανεπιστρεπτι αυτες οι εποχες ετσι περασε και η ποιοτικη σφραγιδα τους σε ολα τα επιπεδα.
Επειδη ομως ζουμε στην εποχη του ιντερνετ και ειμαστε ελευθεροι να επιλεξουμε,κραταμε τα sites που δεν υποτιμουν τη νοημοσυνη μας,που εισπραττουμε δουλεια και μερακι και οχι fast food νοοτροπια και ενημερωνομαστε καθημερινα απο αυτα.