Δεν ξέρω πότε θα ανεβεί αυτό το κείμενο, καθώς ο Παύλος ταξιδεύει και ξενιτεύεται λόγω Ε3. Απλά να δηλώσω ότι το έγραψα το Σ/Κ πριν ξεκινήσει η Ε3, δηλαδή πριν τις μεγάλες ανακοινώσεις, τις παρουσιάσεις στον Τύπο, την ίδια την έκθεση.
Έχει ο καιρός γυρίσματα... Φέτος, είμαι σε φάση να αναλογιστώ εκ νέου την άποψή μου για την Ε3. Εδώ και χρόνια λέω ότι είναι μία έκθεση που πάει "κάθε πέρσι και καλύτερα", ενώ τα δύο τελευταία χρόνια έχω γράψει πολυάριθμα post που προβλέπουν ότι είναι μετρημένα τα ψωμιά της και ότι δεν θα επιβιώσει για πολύ ακόμα. Ωστόσο, πρέπει να ομολογήσω ότι κάποια πράγματα δεν τα είχα σκεφτεί ίσως σωστά, δεν τα είχα προβλέψει, με αποτέλεσμα φέτος, κοιτώντας τις αναμενόμενες ανακοινώσεις, να αναθεωρώ.
Πριν αναθεωρήσω, όμως, να επαναλάβω γιατί θεωρούσα ότι η Ε3 έχει πολύ κοντινή ημερομηνία λήξης. Ίσως ακόμα να έχω δίκιο, άλλωστε. Βλέπετε, η Ε3 είναι ένα πάρα πολύ ακριβό σπορ για όλους τους εμπλεκόμενους. Ειδικά για τις εταιρίες που συμμετέχουν, η επένδυση είναι τεράστια, αφού αφορά τεράστιο αριθμό εργαζομένων για να στήσουν, ξεστήσουν κι επανδρώσουν τα περίπτερα, πολλοί από τους οποίους ταξιδεύουν από τις 4 γωνιές του κόσμου. Παρότι το εκθεσιακή κέντρο του Los Angeles είναι τεράστιο, είναι εξίσου πολυάριθμες οι εταιρίες του χώρου κι υπάρχει πάντα μεγάλος ανταγωνισμός για το ποιος θα πάρει πόσα τετραγωνικά και που. Επιπλέον, υπάρχει κι ένα τεράστιο κόστος που αφορά την προετοιμασία για την έκθεση, με μεγάλες ομάδες ανάπτυξης να δουλεύουν στα διάφορα tech demo ή gameplay demo, ένα στρατό από marketeer και PRίστες που κουράρουν τις δεκάδες χιλιάδες δημοσιογράφων κι επαγγελματιών του χώρου που περνούν από την έκθεση, καθώς κι έναν αντίστοιχο στρατό που ασχολείται με το κομμάτι της online αξιοποίησης της έκθεσης για το παγκόσμιο κοινό. Για πολλές από τις εταιρίες η συμμετοχή στην Ε3 αποτελεί ένα τεράστιο, για κάποιες το μεγαλύτερο, κομμάτι του ετήσιου κονδυλίου τους σε ότι αφορά τις δαπάνες διαφήμισης και προώθησης. Τόσο πολύ μάλιστα που σε συνδυασμό με την ραγδαία αποκλιμάκωση (για να το πω ευγενικά) των πωλήσεων και των εγκατεστημένων βάσεων κονσολών από το 2010-2011 και μετά, το ποσοστό αυτό μεγαλώνει όλο και περισσότερο, αφού οι εταιρίες αναγκάζονται, μεταξύ άλλων, να μειώσουν δραστικά τις δαπάνες τους σε άλλα διαφημιστικά Μέσα, όπως την τηλεόραση ή το internet. Όσο κι αν κόβουν από παντού, η Ε3 είναι πάντα Ε3 κι έχει δεδομένο κόστος κι όσο κι αν με κάθε χρόνο το απουσιολόγιο των μεγάλων εταιριών μεγαλώνει συνεχώς, δεν παύει να συμπληρώνει παρουσίες από την πλειοψηφία των κύριων παικτών.
Την τελευταία δεκαετία έχουν συντελεστεί μία σειρά από μεταβολές που έχουν αλλάξει το τοπίο και τον μακρόκοσμο στον οποίο καλείται να υπάρξει η έκθεση. Για παράδειγμα, στην προηγούμενη γενιά ήρθαν οι casual, που αγόρασαν μαζικά κονσόλες και διόγκωσαν πέρα από κάθε προηγούμενο, και πιθανόν επόμενο, τις εγκατεστημένες βάσεις των gaming κονσολών. Οι casual αγόρασαν κονσόλες, αλλά δεν έμαθαν ποτέ για την ύπαρξη της Ε3. Παραήταν εξειδικευμένη και δεν υπήρξαν ποτέ κοινό της. Ωστόσο, αγοράζοντας κονσόλες, βοηθούσαν τις εταιρίες να πληρώνουν το λογαριασμό της Ε3 και να μπορέσουν έτσι να επενδύσουν, έστω δυσανάλογα, σε μία έκθεση που απευθυνόταν στη μειοψηφία, ή έστω σε συγκεκριμένο μόνο κομμάτι του πελατολογίου τους. Έγιναν κάποια πειράματα με casual περιεχόμενο στην E3, με τις παρουσιάσεις προϊόντων όπως το Wii Fit ή το Kinect ή το Move να συγκεντρώνουν τα συλλογικά χασμουρητά του ακροατηρίου της Ε3, τα οποία γρήγορα ξεπεράστηκαν. Στην τελική, ήταν απολύτως δόκιμο να πληρώνουν τα έσοδα από το Sims το λογαριασμό για την παρουσίαση του Χ hardcore τίτλου της EA ή οι πωλήσεις του Wii Fit να πληρώνουν το κόστος για την παρουσίαση του Golden Sun. Ακούγεται ίσως μπακαλίστικος ο συλλογισμός. Παραδέχομαι ότι είναι και μάλιστα πολύ. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι βλέπεις πολύ διαφορετικά τον λογαριασμό που θα σου φέρει το γκαρσόνι όταν το πορτοφόλι σου είναι γεμάτο και πολύ διαφορετικά όταν πρέπει να ψαρέψει όλη η παρέα κέρματα για να συμπληρώσει το ποσό.
Παράλληλα την τελευταία δεκαετία άλλαξε και ο τρόπος που συμμετέχει το internet στη ζωή μας. Οι συνδέσεις έγιναν πολύ ταχύτερες, επιτρέποντας video καλύτερης ανάλυσης και μάλιστα ζωντανά. Παράλληλα, επεκτάθηκαν με γεωμετρικό ρυθμό οι συσκευές που μας δίνουν αξιόπιστη και εύχρηστη πρόσβαση στο internet, με αποτέλεσμα να είμαστε πλέον παντού και πάντα online, χωρίς να το σκεφτόμαστε. Κι εκεί η Ε3 πειραματίστηκε. Σε μία προσπάθεια να μετριάσει τα έξοδα, είχαμε τα πειράματα των Ε3 όπου δεν υπήρχε το μεγάλο εκθεσιακό κέντρο, δεν υπήρχαν οι δεκάδες χιλιάδες των επισκεπτών, αλλά υπήρχαν μικροί χώροι, διάσπαρτοι στην California, με έμφαση αποκλειστικά στην online αξιοποίηση της έκθεσης. Τα έξοδα μετριάστηκαν πολύ, αλλά το ίδιο και η προβολή που γέννησε η έκθεση. Το πείραμα θεωρήθηκε αποτυχημένο και φτάσαμε το υβρίδιο του σήμερα. Η έκθεση λειτουργεί κανονικά, τα περίπτερα είναι μεγάλα και θορυβώδη όπως πάντα (αν και με πολύ λιγότερους επισκέπτες), άσχετα αν οι μεγάλες εταιρίες αναλαμβάνουν το επιπλέον κόστος μία πομπώδους παρουσίασης στο Τύπο σε κάποιο θέατρο ή αν κάνουν αυτή την παρουσίαση αποκλειστικά και μόνο online, όπως κάνουν η Nintendo και η Konami. Στην τελική, η επίσημη παρουσίαση στον Τύπο απευθύνεται κατά 99% στο online κοινό ούτως ή άλλως την τελευταία δεκαετία. Το κοινό που γεμίζει το θέατρο είναι εκεί κυρίως για το χειροκρότημα και το επιφώνημα, είναι εκεί για να ενδυναμώσει το τελικό τηλεοπτικό προϊόν.
Κι έλεγα με το φτωχό μου το μυαλό ότι τα δύο παραπάνω θα σημάνουν το τέλος της Ε3. Από τη μία, οι τζίροι των εταιριών πέφτουν συνεχώς. Η προηγούμενη γενιά τελείωσε με καθίζηση, η τωρινή γενιά άργησε να ξεκινήσει, αρχίζοντας μόνο αφότου είχε γίνει οριζόντια (στα πολύ χαμηλά) η καμπύλη πωλήσεων των προηγούμενων κονσολών και μάλιστα κινείται σε πολύ, ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ χαμηλότερα επίπεδα από την προηγούμενη. Τα έσοδα είναι μικρά κι οι εταιρίες κόβουν από παντού, σε μία προσπάθεια να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα των πολύ λιγότερων πελατών. Κλείνουν το ένα studio μετά το άλλο, έχουν μειώσει σημαντικά τη δραστηριότητά τους και τις επενδύσεις τους σε δημιουργία νέου περιεχομένου, έχουν αναδείξει την φθηνή επιλογή των remakes και remaster, έχουν πολύ μικρότερες βιβλιοθήκες, πολύ μικρότερη συνολικά διαφημιστική παρουσία και δαπάνες. Όταν η Ε3 φτάνει από εκεί που αντιπροσώπευε π.χ. το 20% της ετήσιας επένδυσής σου σε διαφήμιση να αντιπροσωπεύει το 80%, ξαφνικά την βλέπεις με άλλο μάτι, σου φαίνεται πανάκριβη κι αρχίζεις να αναθεωρείς κατά πόσο σου είναι απαραίτητη ή αν μπορείς να κάνεις κάτι αποδοτικότερο με αυτή την επένδυση.
Αντίστοιχα, εκεί που έχει φτάσει πλέον το internet, μπορείς να πετύχεις το ίδιο αποτέλεσμα, μπορείς να κερδίσεις την ίδια προσοχή από το κοινό, ειδικά το εξειδικευμένο κοινό, χωρίς να έχεις την παραμικρή ανάγκη από την Ε3. Στην τελική, το 90% της αξιοποίησης της Ε3 γίνεται μέσω του internet. Αυτό είναι που την κάνει πλέον παγκόσμια έκθεση. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι όσοι την παρακολουθούμε από το internet έχουμε καλύτερη και πληρέστερη εικόνα για το περιεχόμενό της. Στο μόνο που υστερούμε σε σχέση με τους δημοσιογράφους που είναι εκεί είναι το hands on, το οποίο, όμως, αφενός χάνεται στην πλημμύρα πληροφοριών που μας κατακλύζει αυτές τις μέρες κι αφετέρου το μαθαίνουμε ούτως ή άλλως από δεύτερο χέρι. Τι διαφορά θα ήταν αν αντί να τα παίξει στην Ε3 ο Παπαπαύλου μας ανέβαζε preview για τα ίδια παιχνίδια που θα δει εκεί βάσει κώδικα που θα του έστελναν οι εταιρίες στην Ελλάδα; Μάλλον καμία. Έτσι όπως έχει μειωθεί το κοινό των video games και των gaming κονσολών, θεωρούσα ότι είναι καθαρά θέμα χρόνου να αποχωρήσουν οι πρώτες 3-4 μεγάλες εταιρίες από την Ε3 (π.χ. κάποιες εκ των Sony, MS, Nintendo, EA, Ubisoft, Warner, Disney, Square, Activision) και εκεί να τελειώσει το πανηγύρι.
Όμως, αναθεωρώ. Δεν είχα σκεφτεί τι συμβαίνει στην άλλη πλευρά της τραμπάλας. Δεν είχα σκεφτεί σωστά πώς διαμορφώνεται πλέον το κοινό των video games και ποιες είναι οι ανάγκες του. Βλέπετε, η Ε3 όντως δεν θεωρώ ότι έχει κανένα νόημα σε μία mass market αγορά που πέφτει και γίνεται niche. Δεν έχει λόγο ύπαρξης υπό εκείνες τις συνθήκες. Επιπλέον, δεν έχει κανένα νόημα σε μία αγορά που έχει γίνει πραγματικά mass market. Όχι με τον τρόπο που λειτουργούσε. Τώρα, όμως, δεν ισχύει καμία από τις δύο περιπτώσεις. Τώρα είμαστε στο επίπεδο του niche market. Μεγάλο μεν, niche δε. Τα video games απευθύνονται και πάλι σε ένα πολύ συγκεκριμένο, περιορισμένο, ειδικό κοινό και πουθενά παραπέρα. Οι gaming κονσόλες αιμορραγούν κοινά σε ότι αφορά τις παιδικές ηλικίες κι εγκλωβίζονται όλο και περισσότερο σε αυτό που ονομάζουμε "hardcore gamers", με ολοένα και μεγαλύτερο ηλικιακό μέσο όρο. Η αγορά εξακολουθεί να είναι παγκόσμια και άρα, με ορθολογική διαχείριση, είναι όχι απλά βιώσιμη, αλλά μπορεί να ελπίζει και σε μία κάποια ανάπτυξη. Υπό αυτές τις συνθήκες, σε μία τέτοια αγορά, η Ε3 βγάζει απόλυτο νόημα. Το να ξοδεύεις το 80% του ετήσιου κονδυλίου σου σε διαφήμιση και προώθηση σε μία κλαδική έκθεση που αξιοποιείται και μέσω internet για την επικοινωνία με τους καταναλωτές σου και διαρκεί πέντε μόλις ημέρες τον Ιούνιο δεν είναι σπατάλη, δεν είναι ρίσκο, είναι κοινή λογική, είναι μία εξαιρετική επένδυση.
Γιατί, βλέπετε, το hardcore κοινό δεν πείθεται από διαφημίσεις. Τις αγνοεί. Τις προσπερνά. Δεν του προσφέρουν ούτε του λένε τίποτα. Στην τελική, οι περισσότεροι ούτε τηλεόραση βλέπουμε, ενώ στο browser μας έχουμε AdBlock. Αντίστοιχα, το hardcore κοινό είναι ψυλλιασμένο και δεν τσιμπάει ούτε με gameplay videos πλέον. Έχουμε καεί πολλές φορές διαχρονικά και πλέον είναι δύσκολο να φάμε το δόλωμα. Επιπλέον, το hardcore κοινό έχει και την ικανότητα και την θέληση και την προσμονή να βομβαρδιστεί με έναν τόσο τεράστιο όγκο πληροφοριών για ένα τεράστιο φάσμα παιχνιδιών. Σε εμάς τα hands on των δημοσιογράφων που διαβάζουμε κι εμπιστευόμαστε είναι οδηγός αγοράς. Σε εμάς είναι ρεαλιστικός στόχος να προγραμματίσουμε τις προθέσεις αγοράς μας για το επόμενο 18μηνο βάσει των όσων θα δούμε σε πέντε μέρες του Ιούνη. Είναι ένας πολύ πιο αποτελεσματικός τρόπος επικοινωνίας με την παρούσα ενεργή εγκατεστημένη βάση των κονσολών από οποιαδήποτε διαφήμιση στους τελικούς του Super Bowl ή του Champions League. Όταν το 80% του κοινού σου είναι οι hardcore gamers, βγάζει απόλυτο νόημα να ξοδέψεις το 80% του budget σου σε έναν εκθεσιακό χώρο δίπλα στο Staples Center και να το "κάψεις" εκεί σε λιγότερο από μία εβδομάδα.
Τις λίστες τις έχω δει. Όπως κάθε χρονιά, έτσι και φέτος τις βλέπω με ενδιαφέρον, χωρίς να μου τρέχουν και τα σάλια. Ξέρω ότι από τη στιγμή που θα δω κάτι το καλοκαίρι, μέχρι να κυκλοφορήσει τον ερχόμενο Νοέμβριο, Μάρτιο ή οποτεδήποτε, ο όποιος ενθουσιασμός θα μου έχει δημιουργήσει θα έχει εξατμιστεί κατά 99%. Παράλληλα ξέρω ότι 3 στα 5 παιχνίδια που έχω σταμπάρει από τις λίστες αυτή τη στιγμή θα είναι κατώτερα των προσδοκιών μου και πιθανόν το ένα από τα άλλα δύο που θα με ενθουσιάσουν, στην πράξη να αποδειχθεί κι αυτό ένα σκαλί πιο κάτω, όπως ξέρω ότι κατά πάσα πιθανότητα το καλύτερο παιχνίδι που θα παίξω τους επόμενους 12 μήνες δεν θα είναι αυτό που θα νομίζω ότι είναι βάσει της E3. Το ξέρω ότι θα βαρεθεί το μάτι μου sequel και remake και πλέον έχω αποδεχθεί ως αναπόφευκτα και τα cross gen, παρότι είμαστε στην τρίτη χρονιά της γενιάς. Τα cross gen θα σταματήσουν σύντομα, όχι επειδή πουλάει η τωρινή γενιά, αλλά επειδή οι κονσόλες της προηγούμενης γενιάς μπαίνουν σε πατάρια και ντουλάπια, άσχετα αν αντικαταστάθηκαν από νεότερες ή όχι. Δεν θα γίνουν οι πωλήσεις της current gen μεγάλες. Απλά θα μηδενιστούν οι πωλήσεις της last gen.
Ωστόσο, για πρώτη χρονιά μετά από καιρό, είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος για την Ε3, τόσο σε ότι αφορά το περιεχόμενό της, αφού πλέον υπάρχει πλήρης ευθυγράμμιση του κοινού που την παρακολουθεί και των επικοινωνιακών στόχων των εταιριών, αλλά και για την ίδια την έκθεση στο μέλλον.
Καλή μας Ε3, λοιπόν.
Για την καλύτερη εμπειρία σου θα θέλαμε να σε παρακαλέσουμε να το απενεργοποιήσεις κατά την πλοήγησή σου στο site μας ή να προσθέσεις το enternity.gr στις εξαιρέσεις του Ad Blocker.
Με εκτίμηση, Η ομάδα του Enternity